Kolekcjonerzy i papierowe dzieła sztuki

Kolekcjonowanie dzieł na papierze. Papier jako element dzieła sztuki.

- Czy kolekcjonowanie obiektów na papierze jest bardziej wymagające niż obrazów olejnych?
- Czy rysunki, akwarele, grafiki są nietrwałe?
- Czy dzieła sztuki na papierze są drogie?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na te pytania, ale pojawiają się refleksje, które ściśle wiążą się z moim wieloletnim doświadczeniem jako konserwatora dzieł sztuki na podłożu papierowym, prowadzącego prywatną pracownię konserwatorską. Zapraszam do lektury.
Kolekcjonowanie dzieł na papierze
    Podczas mojej aktywności zawodowej spotykam kolekcje, które mają różny charakter, odmienny profil właściciela, różny powód powstania. Kolekcjoner sztuki inwestuje w dzieło, które wzbudza emocje, przyciąga, wzbudza zainteresowanie. Kolekcje prywatne tworzone są przez pasjonatów konkretnego rodzaju obiektów, okresu w historii, dziedziny wiedzy czy sztuki. Zdarza się, że to kontynuacja rodzinnej pasji, skłania do poszerzania kolekcji przez kolejne pokolenia. Poznanie nowego jest bodźcem do stworzenia wartościowego zbioru, a chęć zdobywania wiedzy prowadzi do zaskakujących odkryć. Kolekcjonerem - pasjonatem, stanie się ten, kto nieustannie pogłębia swoją wiedzę, ogląda, czyta, dokształca się. Lokata finansowa to też bardzo dobry pretekst, który często jest zalążkiem zachwycającej kolekcji.
Zakup dzieła sztuki to początek współistnienia kolekcjonera i dzieła. Konserwator może zadbać, by było ono ciągle w dobrej kondycji, przed wypożyczeniem na wystawę zadba o przygotowanie niezbędnej dokumentacji, doradzi jak przechowywać i eksponować każdy rodzaj obiektu. Nabycie dzieła to zakup fizycznego przedmiotu, wykonanego z konkretnych materiałów, mających swoje właściwości fizyczne. Niewłaściwe z nimi postępowanie może generować szereg problemów, których kolekcjoner może uniknąć konsultując się z dyplomowanym konserwatorem dzieł sztuki. Świadomość z jakim materiałem mamy do czynienia, jak zjawiska starzeniowe wpływają na dzieło i co najważniejsze, jak możemy im zapobiec, może mieć zbawienny wpływ na kolekcję. 
Mając na uwadze dobro dzieł, należy zadbać o warunki ekspozycji, czy sposoby odpowiedniego przechowywania. Delikatność obiektów na papierze nie dyskwalifikuje akwareli, grafik, czy pasteli jako obiektów inwestycyjnych, czy w ogólności kolekcjonerskich. Odpowiednie z nimi postępowanie zapewni im należytą ochronę. Wśród kolekcjonerów, galerzystów i antykwariuszy, wiedza na temat papieru jako podłoża dzieł sztuki jest coraz szersza. Świadomość, że papier jest podłożem bardziej wymagającym niż płótno, pomaga we wdrożeniu odpowiedniego postępowania pozwalającego w bezpieczny sposób eksponować, czy przechowywać dzieła na papierze. Papier, będący podłożem rysunków, akwareli, gwaszy, pasteli, czy grafik jest podłożem wrażliwym na światło. Wynika to z reakcji włókien papierowych na promieniowanie UV, czego wynikiem jest zażółcenie i wzrost kruchości.
Młody rynek kolekcjonerski, aby zachować kolekcje jak najdłużej w dobrym stanie, powinien patrzeć na profesjonalizm konserwatora, jego wiedzę i doświadczenie. Konserwacja to obszerna dziedzina wiedzy, nie jest to zawód, który można wykonywać hobbystycznie. Poszukajcie konserwatorów, którzy wasze cenne dzieła sztuki poddadzą wnikliwej analizie konserwatorskiej, a program prac dostosują do obiektu. Tu nie ma miejsca na ryzyko i eksperymenty. Odpowiedzialny profesjonalista nie zaproponuje zabiegów ryzykownych, a każdy etap poprzedzi badaniami. Współpraca z konserwatorem zabytków pozwoli kolekcjonerowi otoczyć kolekcję właściwą opieką.​​​​​​​
Papier jako element dzieła sztuki
    Papier jest materiałem szczególnie podatnym na uszkodzenia o charakterze mechanicznym i chemicznym. Jego jakość zależy od rodzaju surowca, dodatków i sposobu produkcji. Na początku produkcja papieru w Europie oparta była na włóknach pozyskiwanych ze zużytych tkanin. Papier taki odznacza się doskonałymi własnościami i trwałością. Przechowywany w odpowiednich warunkach, przez setki lat zachowuje swą pierwotna trwałość i wygląd. Postęp technologiczny poskutkował, w przypadku papiernictwa, wprowadzeniem na rynek gorszego produktu. Pozostałością rewolucji przemysłowej są papiery niskiej jakości, tzw. kwaśne, które przechowywane nawet we właściwych warunkach, ulegają stopniowemu niszczeniu. Dla ochrony obiektów papierowych największe znaczenie mają warunki klimatyczne, czyli temperatura i wilgotność, obecność promieniowania UV oraz właściwe sposoby postępowania. Ten ostatni czynnik obejmuje zagadnienia związane z przechowywaniem, eksponowaniem i udostępnianiem dzieł sztuki. Zgodnie ze znaną maksymą - lepiej jest zapobiegać, niż leczyć, ochrona dzieł sztuki powinna przede wszystkim opierać się na wszelkiego rodzaju działaniach prewencyjnych.
Pamiętajmy więc, żeby nie wieszać grafik, akwarel czy rysunków w pobliżu grzejnika, kominka czy wylotu klimatyzatora,  na wprost nasłonecznionego okna, a do oświetlenia zastosujmy światło rozproszone, włączane w ograniczonym zakresie. Dzieła sztuki na papierze obrosły legendą, że nie należy ich kupować, bo są nietrwałe, że są tańsze, bo są niezwykle delikatne i najlepiej w ogóle trzymać się od nich z daleka. Tak, papier jest wrażliwy na światło, zmiany wilgotności i zanieczyszczenia powietrza, a tym samym bardziej wymagający niż techniki olejne czy akrylowe, ale dzięki temu niepowtarzalny. Pamiętajmy że archiwalia lub dzieła sporządzone na papierze czerpanym przed 1850 rokiem, przechowywane w dobrych warunkach zachowają się w lepszym stanie, niż tzw. papiery współczesne kwaśne. Tak więc grafika Rembrandta, czy Dürera, mimo swego wieku, będzie miała szansę przetrwać dłużej w dobrym stanie, niż pastel Witkacego.​​​​​​​
Wartość dzieła    
Inwestycję w sztukę można rozpocząć w każdej chwili. Sztuka dawna, ma tę przewagę nad sztuka współczesną, że jej liczba jest ograniczona, a więc cenniejsza, a to jeden z ważniejszych elementów inwestycji. Liczba dzieł na rynku sztuki dawnej nieustająco maleje. Sztuka dawna jest daleka od kontrowersji, ociepla wizerunek, pozwala cieszyć się swoim pięknem.
Narodziny nowoczesnego rynku sztuki skutkują pojawieniem się nowej grupy zbieraczy, dla których nabywanie sztuki stało się finansową inwestycją. Mody i trendy kolekcjonerskie zmieniają się szybko, generując niekiedy wysokie skoki cenowe. Część kolekcjonerów stawia na zwrot z inwestycji, inni kupują dzieło sztuki, aby zaspokoić potrzebę posiadania dobra luksusowego, czy bezpośredniego obcowania ze sztuką. Zbiory prywatne stają się powoli elementem kolekcjonerskiego pejzażu.
W powszechnym przekonaniu prace na papierze są dla początkujących kolekcjonerów, którzy dopiero rozpoczynają tworzenie kolekcji. Przyjmuje się, że grafiki, akwarele czy rysunki są tańsze. Kwoty jakie osiągają prace na papierze na aukcjach do niskich nie należą, ale każdy może dostosować pułap cenowy do swojej koncepcji i powodu tworzenia kolekcji. Do mojej pracowni trafiają różne eksponaty papierowe m.in. odnawiałam pastele, akwarele, czy obrazy olejne na tekturze, a nawet cenne banknoty, które to prace osiągały w sprzedaży aukcyjnej niejednokrotnie znaczne kwoty. Jeżeli prześledzimy dokładnie rynek papierowych dzieł sztuki, zobaczymy, że osiągane wartości świadczą o ogromnym potencjale inwestycyjnym prac na papierze!
ZADZWOŃ DO NAS
Aleksandra Ciesielczyk
konserwatorka dzieł sztuki
tel.: 691 947 315
Marek Ciesielczyk
konserwator dzieł sztuki
tel.: 603 261 690
AMC SZTUKA 
Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki
Kraków​​​​​​​